In het jaarverslag over 2021 deed Spar nog uitgebreid verslag van de Russische activiteiten. 439 winkels boekten samen een omzet van €2,13 miljard, bijna een kwart meer dan in 2020 het geval was. Daarna deed Spar International er het zwijgen toe. In het jaarverslag van 2022 kwam het woord Rusland niet meer voor, terwijl Russische licentiehouders er nog steeds nieuwe Spar-winkels openen.
Spar International erkent aanwezigheid in Rusland
Spar International erkent na weken aandringen dat er nog honderden Spar-supermarkten in Rusland open zijn. Terwijl diverse multinationals na het begin van de invasie van Oekraïne in 2022 het land van Poetin de rug toekeerden, blijft het merk Spar volop aanwezig in Rusland. 'Op dit moment zijn er 99 Spar-winkels in Oekraïne en 460 Spar-winkels in Rusland. Een licentieovereenkomst voor Belarus (of Wit-Rusland, red.) liep in 2023 af en is niet verlengd', stelt een woordvoerder. Russische consumenten kunnen terecht in vier verschillende Spar-concepten: Interspar, Eurospar, Spar en Spar Express.
'Spar International verstrekt licenties, is geen eigenaar'
Tobias Wasmuht, managing director van Spar International, benadrukt dat Spar International een ander type bedrijf is dan Ahold, of Heineken. Het kan zich niet terugtrekken uit Rusland, waar het in 2000 de eerste winkel opende. 'We verstrekken licenties aan Russische regiobedrijven. De winkels zijn niet van onszelf. We kunnen ze niet zomaar opzeggen. Dat gaat jarenlange procedures opleveren.'
In tegenstelling tot andere retailorganisaties werkt Spar International met een internationale vrijwillige keten, bestaande uit onafhankelijke en particuliere bedrijven in een gedecentraliseerde structuur.
Zeven licenties in Rusland waarvoor fee wordt betaald
Voor Rusland gaat het om zeven licenties die verstrekt zijn aan regionaal opererende organisaties. Omdat ze zich aan de voorwaarden van de licentieovereenkomst houden, kan Spar International die contracten niet zomaar beëindigen, stelt Wasmuht.
'De licenties zijn in eerste instantie voor een periode van drie jaar. We stellen doelen en eisen aan de ondernemers, en als ze daar in die drie jaar tijd aan voldoen dan wordt de licentie omgezet in een permanente overeenkomst.'
Spar International kan onder bepaalde omstandigheden permanente licenties intrekken, vervolgt Wasmuht. 'Dat kan bijvoorbeeld als ondernemers de contractuele voorwaarden schenden. Denk dan aan het niet betalen van de jaarlijkse licentiebijdrage of het niet ontwikkelen van winkels. Maar, in het geval van Rusland, voldoen onze licentiehouders aan de verplichtingen. Het feit dat de Russische overheid een oorlog begon in februari 2022 is niet een handeling die als reden voor opzegging staat beschreven in de licentieovereenkomst tussen Spar International en de onafhankelijke retailers die opereren in Rusland.’
Het betekent dat Spar International elk jaar van die zeven organisaties een fee ontvangt voor het gebruik van de naam en het kenmerkende Spar-logo. Hoeveel die vergoeding bedraagt, zegt Spar International niet. Wasmuht benadrukt dat zijn organisatie geen andere geldstromen uit Rusland ontvangt, zoals bijvoorbeeld een percentage van de Russische omzet.
Geen ondersteuning meer vanuit Spar International
Toen de Russen Oekraïne binnenvielen, zette Spar International haar eigen activiteiten in Rusland stop. Zo exporteert de keten geen producten meer naar het land en is het gestopt met logistieke diensten. Er zijn nog wel 'ad hoc' contacten met de Russische licentiehouders, erkent Wasmuht. 'Het gaat vooral om dringende zaken. Bijvoorbeeld vragen waarom we geen Spar-producten meer leveren.'
Terwijl de Russische activiteiten niet vermeld worden in de recente jaarverslagen en op sociale media, meldt Spar International wel dat het hulp verstrekt aan Oekraïne. Zo levert de organisatie humanitaire hulp en medische producten aan ngo's.
Ook Spar-winkels in Iran
Rusland is niet het enige omstreden land met Spar-winkels. Zo zijn er drie supermarkten in Iran, bevestigt Wasmuth tegenover Distrifood. In het jaarverslag over 2021 wordt nog gemeld dat er vier winkels zijn met een gezamenlijke omzet van €858.000. In 2022 was dat gegroeid naar €1,3 miljoen.
De eerste Spar-supermarkt in Iran opende op het moment dat de westerse sancties tegen het land werden verlicht en er economische kansen leken te ontstaan. De spanningen met Iran zijn sindsdien opgelopen, maar voor Spar is het niet mogelijk om het merk zomaar terug te trekken uit het land.
